praktyka widzenia

Projekt partycypacyjny z udziałem osób z wadą wzroku wchodzi w dialog z kanonicznym dziełem w historii sztuki „Teorią widzenia” Władysława Strzemińskiego, którego 70. rocznica śmierci przypada w tym roku.

​

Strzemiński poświęca swoją książkę historii sztuki rozumianej jako rozwój świadomości wizualnej, charakterystycznej dla społeczeństw kolejnych epok. Swoją opowieść o tym, co w sztuce najważniejsze, opiera na wzroku, wzroku i sposobie interpretacji tego, co widziane, analizując także działanie samego zmysłu wzroku. Temat miał dla niego znaczenie osobiste, gdyż sam artysta musiał zmagać się z niepełnosprawnością jednego oka i poważną wadą wzroku drugiego.

Dla twórców twórczość Strzemińskiego jest punktem wyjścia do stworzenia spektaklu teatralnego, którego jedna z najważniejszych warstw – wizualność – może zostać zakwestionowana ze względu na udział w projekcie osób z dysfunkcją wzroku.

​

Zarówno w sztukach wizualnych, jak i w teatrze wzrok jest podstawowym zmysłem odbioru. Odkrywanie innych możliwości, innych perspektyw, a jednocześnie wymiana doświadczeń poprzez spotkanie dwóch różnych oczu – tego, który widzi i tego, który widzi zupełnie inaczej – może skłonić twórców do zbudowania historii, której Strzemiński być może nie do końca przemyślał. Nie będzie to jedna, ale liczne teorie widzenia, w zależności od tego, kto opowiada, co widzi lub chce zobaczyć.

​

Skoro Strzemiński twierdził, że każda epoka patrzy na świat inaczej i perspektywa ta ciągle się zmienia, to jak my – ludzie XXI wieku – powinniśmy patrzeć na świat? Świat jest niesamowicie złożony, niejednorodny, skomplikowany, wielowymiarowy, ale też coraz bardziej zaskakujący i niepokojący. Świat zalany niewyobrażalną ilością obrazów otaczających nas z każdej strony. Jakiego wrażliwego spojrzenia potrzebujemy dzisiaj? Jak spojrzeć na drugiego człowieka w sposób empatyczny i nieszkodliwy? Czego możemy dowiedzieć się o dzisiejszym świecie, patrząc na niego oczami osób z wadą wzroku? Czego jako osoby widzące nie widzimy, a za czym tęsknimy? Wreszcie: jak dziś tworzyć sztukę wizualną i teatr, aby nie były ekskluzywne?